TRİPOLİS ANTİK KENTİ 2012 KAZI ÇALIŞMALARI
Denizli İli Buldan İlçesi Kaymakamı Ahmet Erdoğdu’nun birliğimize göndermiş olduğu Tripolis Antik Kenti 2012 Kazı Çalışmalarıyla ilgi yazı aşağıda aynen aktarılmaktadır.
18.06.2012 – 05.11.2012 tarihleri arasında yapılan kazı çalışmaları; kazı evinin düzenlenmesi, kazı çalışmaları için malzeme temini, Tripolis Antik Kentinin GPS yardımıyla topoğrafyasının çıkartılması, yüzey araştırmaları ile mevcut yapıların planlarının çıkartılması ve topografik harita üzerine yerleştirilmesi, jeo-radar çalışmaları, nekropol ön çalışmaları, 2012 kazı çalışmaları ve restorasyon çalışmaları olmak üzere farklı alanlarda yürütülmüştür.
Çalışmalar 7 arkeolog, 2 restaratör, 1 mimar, 1 sanat tarihçi, 1 vinç operatörü, 15 arkeoloji öğrencisi, 2 antropoloji öğrencisi, 25 işçi ile gerçekleştirilmiştir.
Kazı Evi düzenleme çalışmaları; kazı evinin dış cephe sıvalarının kazınarak yenilenmesi, kazı evini daha korunaklı hale getirmek için korkulukların yapılması ve güvenlik sistemlerinin takılması, çevre düzenlemesi ve bahçe temizliğinin yapılması, kazı evini çevreleyen bahçe duvarlarının onarılması ve tel örgüyle açık kısımların kapatılması, doğal dokuya zarar vermemek amacıyla bahçe içerisindeki çeşitli meyve ağaçlarının bakımının yaptırılması gibi birçok çalışma yürütülmüştür (Resim 1A-B). Bu çalışmalar yürütülürken kazı çalışmaları ve restorasyon çalışmaları için Denizli İl Özel İdaresi tarafından gerekli malzemelerin temini sağlanmıştır. Ayrıca TÜRSAB tarafından kazı çalışmalarında kullanılmak üzere bir adet arazi aracı tahsis edilmiştir. Bunun yanında Denizli Müze Müdürlüğünden bir adet 20 tonluk vinç alınmıştır.
Tripolis Antik Kentinin GPS yardımıyla topoğrafyasının çıkartılması ve topografik harita üzerine mevcut yapıların ve planlarının yerleştirilmesi uzman ekipler tarafından yapılmıştır. Bu çalışma sonunda antik kent içerisinde toplam 33 yapı tespit edilmiştir. Böylece antik kente gelen ziyaretçiler için gezi güzergâhı ve planı çıkartılmıştır (Resim 2). Bu yapıların tam planları ve sayısı ilerleyen kazı çalışmalarında netleşecektir. Ayrıca antik kent sınırları içerisinde ve çevresinde bir kısmı ayakta duran yapıların, yüzeyde bulunan mimari blokların, kazı çalışması yapılan alanların değişik ölçeklerde çizimleri yapılmıştır.
Toprak altında kalan mimari yapıları belirlemek amacıyla 4000 m2 lik alanda Jeo-radar taramaları gerçekleştirilmiştir. Bu taramalar sonucunda antik kentin ızgara plana sahip olduğu ve 60 x 45 m’lik insulalarla (parsel-ada) oluşturulduğu tespit edilmiştir (Resim 3).
Tripolis 2012 Kazı Çalışmaları 7 ayrı alanda sürdürülmüştür. Birinci çalışma alanı Sütunlu Caddedir. Bir kısmı önceki kazı ekibi tarafından açılan doğu-batı yönlü caddenin ortasında kazılmadan bırakılan dolgu toprağın kaldırılmış ve traverten bloklardan oluşan zemin açığa çıkarılmıştır. Buradaki çalışmaların tamamlanmasıyla kazı çalışmaları Sütunlu Cadde’nin batısına doğru kaydırılmıştır. Devam eden kazı çalışmalarında caddenin toplam 110 m’lik kısmı açığa çıkartılmıştır. Sütunlu Caddenin Roma Dönemi kullanımında genişliği 9.50 m. iken Bizans Dönemi’ne gelindiğinde caddenin kuzeyine traverten bloklardan sur duvarı yapılarak cadde genişliği 7.00 m’ye düşürülmüştür (Resim 4-5). Doğu-batı yönlü Sütunlu Cadde üzerinde Bizans Döneminde sur duvarı ile birlikte bir adet savunma amaçlı yapılmış kule ve 2 adet giriş kapısı bulunmaktadır.
İkinci çalışma alanımız Sütunlu Cadde’nin güneyindeki Portiktir (Resim 6). Sütunlu Cadde’nin güneyinde 33.60 m. uzunluğa sahip portiğin ortalama genişliği 3.00 m’dir. Zemininde taş döşeme üzerine yapılmış renkli mozaikler açığa çıkarılmıştır (Resim 7 ).
Üçüncü çalışma alanımız; Sütunlu Cadde’yi dik kesen Kuzey-Güney Yönlü Cadde’dir (Resim 8). Sütunlu Cadde üzerindeki Güney Giriş Sur Kapısı 1’den başlayarak güneye doğru devam eden cadde 10.80 m. genişliğe sahiptir. Söz konusu caddenin güneye doğru devamı şahsa ait üzüm bağına girdiği için henüz kazılamamıştır. Bu cadde üzerinde 1.50 m. yüksekliğe sahip, 0.70 m. genişliğinde kuzey-güney yönlü kanalizasyon sistemi açığa çıkarılmıştır (Resim 9). Traverten bloklardan yapılan kanalizasyon, kuzey-güney yönlü uzanmakta olup, kentin atık suyunu ve yağmur sularını kent dışına taşımaktadır. Sütunlu Cadde ve Kuzey-Güney Yönlü Cadde ile birlikte Roma Dönemi’nde planlanarak yapılmıştır.
Sütunlu Cadde ile Kuzey-Güney Yönlü Cadde’nin kesişim noktasında Orpheus Çeşmesi yer almaktadır (Resim 10). 5.60x3.00 m. ölçülerindeki çeşme Roma Dönemi’nde yapılmış olup Bizans Dönemi’nde de kullanılmıştır.
Dördüncü çalışma alanı Sütunlu Cadde güneyinde yer alan mekânlardır (Resim 11). 6 adet mekândan dördü içerisinde kazı çalışması yapılmıştır. Yapılan çalışmalarda söz konusu mekânların Bizans Dönemi’nde kullanıldığı ancak ilk kullanımının Hellenistik Döneme kadar gittiği yapılan sondaj çalışmalarında ele geçen seramiklerle saptanmıştır.
Beşinci çalışma alanı Erken Bizans Kilisesi 2’nin Batı Pastophorion Odası’dır (Resim 12). Batı Pastoforion odasında yapılan çalışmalarda tümlenebilir nitelikte 6 adet Bizans Dönemi’ne ait Amphora bulunmuştur (Resim 13).
Altıncı çalışma alanı Sütunlu Cadde üzerindeki Güney Giriş Sur Kapısı 1’in kuzeyidir. Kapıdan başlayarak kuzeye doğru devam eden çalışmalarda kuzey-güney yönlü ara sokak açığa çıkarılmıştır(Resim 14). Ara Sokak 2 olarak isimlendirilen sokağın 6.90x2.90 m’lik kısmında traverten zemin açığa çıkarılmıştır. Bu traverten zeminin doğu kısmında tuğlalardan oluşan başka bir zemin vardır. Doğuya doğru devam ettirilen kazı çalışmalarında sınırları kısmen belirgin bir yapı tespit edilmiştir (Resim 15). Bu yapının doğu-batı yönlü güney duvarı üzerinde fresk tespit edilmiştir. Bu fresk üzerinde yer alan yazıtın son satırında “AMN” yazması bu yapının dini bir yapı (Kilise-Şapel) olduğunu göstermektedir (Resim 16).
Yedinci ve son çalışma alanımız Ara Sokak 1’dir. Sütunlu Caddeyi dik kesen Ara Sokak 1’e Güney Giriş Kapısı 2’den girilmektedir (Resim 17). Söz konusu kapıdan başlayarak kuzeye doğru devam eden ara sokağın 11.50 m’lik kısmı açılmış olup genişliği 5.20 m’dir. Zemini traverten bloklardan oluşan bu ara sokağın doğusunda doğuya doğru çıkan bir merdiven tespit edilmiştir. Traverten bloklardan oluşan merdiven 6 basamaklıdır (Resim 18).
Tripolis kazısı restorasyon ve konservasyon çalışmaları arazi ve laboratuvar çalışmaları olarak ikiye ayrılmaktadır. Arazide gerçekleştirilen çalışmalar mimari alanda uygulanan koruma ve onarım çalışmaları iken laboratuvarda taşınabilir kültür varlıkları üzerinde çalışılmaktadır. Kazı alanında Tripolis kazısı için belirlenen yeni koruma kriterlerine uygun mekân içinde bulunan duvarlar ve kentin doğusunda yer alan Erken Bizans Klisesi 2’ nin batı pastophorion odasının duvarları belli bir seviyede kademeli olarak yükseltilmiştir. Ayrıca Sütunlu Cadde üzerinde kazı çalışmalarıyla açığa çıkartılan sütunların ve Orpheus Çeşmesinin ayağa kaldırma çalışmaları yapılmıştır. Yine Sütunlu Cadde Güney Portiği üzerinde açığa çıkartılan mozaiklerin onarım ve koruma çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Ayrıca Ara Sokak1 kazı çalışmalarında ortaya çıkartılan doğu yönlü merdivene ait yapı parçaları orijinal yerlerine yerleştirilmiştir. Bunun yanında Philadelphia girişi olarak adlandırılan altı ayaktan oluşan iki gözlü giriş kapısının günümüze ulaşabilmiş bir ayağının onarım ve sağlamlaştırma çalışmaları bitirilmiştir. Ayrıca Erken Bizans Kilisesi 4 güney duvarı üzerinde açığa çıkartılan freskler üzerinde yüzey temizliği yapılarak yazıt ortaya çıkartılmış ve yüzeyde sağlamlaştırma yapılmıştır. Yine fresklerin dökülmesini engellemek amacıyla enjeksiyon ve bordür işlemleri gerçekleştirilmiştir. Laboratuvarda gerçekleştirilen çalışmalar, kazı deposunda bulunan eserlerin öncelik sırsına göre koruma ve onarım uygulaması şeklinde sürdürülmüştür. Laboratuvarda pişmiş toprak, cam, bakır alaşımı, demir malzemelerin koruma ve restorasyon çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Tüm küçük buluntuların konservasyon uygulaması öncesi durumunu gösteren fotoğraflama ve raporlama işlemi yapıldıktan sonra malzeme türü ve eserin bozulma durumuna göre uygun görülen koruma işlemleri gerçekleştirilmiştir.